CNI International Article

၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီ ၁၅

ပြီးခဲ့သည့် ဇန်နဝါရီ ၈ ရက်တွင် ဘရာဇီးလ်၏ လက်ယာစွန်းသမ္မတဟောင်း ဘော်ဆိုနာရိုကို ထောက်ခံသူများက သမ္မတနန်းတော်၊ လွှတ်တော်နှင့် ဗဟိုတရားရုံးချုပ်တို့ကို ဝင်ရောက်စီးနင်းပြီး ၎င်းကို ရာထူးမှာ ဆက်ရှိနေစေရေး အတွက် အာဏာသိမ်းရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။

ဘော်ဆိုနာ ရစ်စတာဟု ခေါ်သည့် သမ္မတဟောင်းကို ထောက်ခံသူများသည် ဗဟိုတရားရုံးချုပ် အဆောက်အဦ တွင်းမှ ပြတင်းပေါက်များ၊ ပရိဘောဂများကို ဖျက်ဆီးခဲ့သည်။ လွှတ်တော် အဆောက်အဦ၏ အမိုးပေါ်ထိ တက် ကာ ကြားဝင်ပေးပါဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည့် ဆိုင်းဘုတ်ကို လွှင့်ထူခဲ့သည်။

အနုပညာလက်ရာများကို ခိုးယူကာ မှန်ချပ်များကိုလည်း ခွဲခဲ့သည်။ သမ္မတနန်းတော်တွင်းသို့ ဝင်၍ သမ္မဟောင်းကို ထောက်ခံသည့် သံချပ်များကို သီဆိုခဲ့ရုံမက မြင်းပေါ်မှ ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးကို ဆွဲချ၍ ဝိုင်းရိုက်ခဲ့ကြသည်။
ဘရာဇီးလ်မှ တုန်လှုပ်ဖွယ် ဖြစ်ရပ်များက ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီ ၆ ရက် အမေရိကန်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော ဖြစ်ရပ်ကို အမှတ်ရစေသည်။ ထိုအချိန်တုန်းက သမ္မတဟောင်း ဒေါ်နယ်ထရမ့်ကို ထောက်ခံသူများကလည်း အမေရိကန် ကွန်ဂရက်ကို ဝင်စီးခဲ့ကြသည်။

ဘော်ဆိုနာရို ထောက်ခံသူများက ဘရာဇီးလ်လွှတ်တော်နဲ့ သမ္မတနန်းတော်ကို စီးနင်းစဉ် (GETTY IMAGES)

ထိုဖြစ်ရပ်နှစ်ခု တူညီနေခြင်းသည် တိုက်ဆိုင်မှု သက်သက်မဖြစ်တန်ရာ။

ဘော်ဆိုနာရိုသည် အမေရိကန်သမ္မတဟောင်း ထရမ့်ကို လေးစားသူတစ်ဦးအဖြစ် ထင်ရှားသည်။ သူ၏ သားဖြစ်သူ လွှတ်တော်အမတ် အက်ဒူရာဒို ဘော်ဆိုနာရိုသည် ပြီးခဲ့သည့်နှစ် နိုဝင်ဘာတွင် ထရမ့်နှင့်တွေ့ရန် အမေရိကန်သို့ သွားခဲ့သည်။
ထိုခရီးစဉ်အတွင်း အက်ဒူရာဒိုသည် သူ့အဖေ ရွေးကောက်ပွဲ ရှုံးလျှင် ဘာဆက်လုပ်မည်လဲ ဆိုခြင်းအတွက် ထရမ့် ၏ အကြံပေးအရာရှိဟောင်း နှစ်ဦးနှင့် တွေ့ဆုံခဲ့သည်ဟု သတင်းများတွင် ဖော်ပြခဲ့သည်။

ဘော်ဆိုနာရစ်စတာများ၏ ၎င်းတို့ သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲ ရှုံးနိမ့်မှုကို လက်မခံခြင်း၊ အင်အားသုံးကာ ဘော်ဆိုနာရို ကို ရာထူးပြန်ပေးရန် ကြိုးစားခြင်းတို့သည် လွန်ခဲ့သည့် နှစ်နှစ် အမေရိကန်တွင် ထရမ့်ထောက်ခံသူများ လုပ် ဆောင်ခဲ့သည့် အခြေအနေအတိုင်းပင် ဖြစ်သည်။

 ဘော်ဆိုနာရို ထောက်ခံသူများက ဘရာဇီးလ်ရဲတစ်ဦးကို မြင်းပေါ်က ဆွဲချနေစဉ် (GETTY IMAGES)

သို့သော် ထိုဖြစ်ရပ် နှစ်ခုကြားတွင် မတူညီမှုများလည်း ရှိနေပြီး ထိုမတူညီမှုများက ဘရာဇီးလ်သည် အမေရိကန် ထက် ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ပြန်လည်ထိန်းသိမ်းရန် ပိုခက်ခဲနေသည်ကို ဖော်ပြနေသည်။
ပထမဆုံးနှင့် အသိသာဆုံး အချက်မှာ အမေရိကန်ဖြစ်ရပ်တွင် ထရမ့် ထောက်ခံသူများက လွှတ်တော် အဆောက် အဦ ကိုသာ ဝင်ရောက်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ ဘရာဇီးလ်တွင်တော့ ဘော်ဆိုနာရစ်စတာများက ဗဟိုတရားရုံးချုပ်ကိုပါ တိုက်ခိုက်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။

ဘော်ဆိုနာရို၏ သမ္မတသက်တမ်း တစ်လျှောက်တွင်လည်း နိုင်ငံတွင်းရှိ တရားသူကြီးများသည် ၎င်းကို ပူးပေါင်း ကြံစည်နေသည်ဟု မကြာခဏ စွပ်စွဲခဲ့ဖူးသည်။ နောက်ထပ် အထင်ရှားဆုံး မတူညီချက်မှာ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့များ၏ တုန့်ပြန်မှု ဖြစ်သည်။

အမေရိကန်ဖြစ်ရပ်တွင် တားဆီးရန် ပျက်ကွက်ခဲ့သော်လည်း သက်ဆိုင်ရာ တာဝန်ရှိသူ အားလုံးက အကြမ်းဖက် ဆန္ဒပြသူများကို တွန့်ဆုတ်ခြင်း မရှိဘဲ ချေမှုန်းခဲ့သလို ထိုဖြစ်ရပ်များ နောက်ကွယ်တွင် ရဲတပ်ဖွဲ့ရှိနေသည်ဆိုသည့် စွပ်စွဲမှုမျိုးလည်း မထွက်ပေါ်ခဲ့ပေ။

ဒေါ်နယ်ထရမ့်ထောက်ခံသူများက အမေရိကန်လွှတ်တော်ကို စီးနင်းနေစဉ် (GETTY IMAGES)

သို့သော် ဘရာဇီးလ်ဖြစ်ရပ်တွင်တော့ ရဲတပ်ဖွဲ့၏ သစ္စာခံမှုက မည်သည့် နေရာတွင် ရှိနေသည်လဲဆိုသည့် မေးခွန်း များကို ဖြစ်ပေါ်စေလျက် ရှိသည်။

ဇန်နဝါရီ ၈ ရက် ဘရာစီးလီးယားမြို့မှ ဆန္ဒပြမှုများသည် ရုတ်တရက် ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ခြင်းမျိုး မဟုတ်ပေ။

ဘော်ဆိုနာ ရစ်စတာများသည် ဇန်နဝါရီ ၃ ရက်နေ့မှ စတင်ကာ လွှတ်တော်သို့ ကျူးကျော် ဝင်ရောက်ခြင်းနှင့်ပတ် သက်သည့် အကြောင်းအရာများကို ဖော်လိုဝါထောင်ချီရှိသော WatsApp နှင့် Telegram တို့တွင် တင်ခဲ့သည်။

ဘရာစီးလီးယားမှ အစိုးရဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြပွဲများတွင် ပါဝင်ရန် တစ်နိုင်ငံလုံးရှိ ဘော်ဆိုနာရစ်စတာများက လူသိရှင်ကြား ထုတ်ဖော် ဆွေးနွေးခြင်း၊ ဘတ်စ်ကားများ ငှားရမ်းခြင်းတို့ကိုလည်း လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။

ထိုအခြေအနေမျိုးတွင် ဘရာဇီးလ် ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်များက ဒီမိုကရေစီ ဆန့်ကျင့်ရေး လှုပ်ရှားမှုများအတွက် မည်သည့် ပြင်ဆင်မှုမှ လုပ်ဆောင်ထားခြင်း မရှိသည်မှာ မေးခွန်းထုတ်ဖွယ် ကောင်းနေသည်။

အဆိုးရွားဆုံး အချက်မှာ ဘရာစီးလီးယားမြို့ တည်ရှိရာ ဖက်ဒရယ်ခရိုင်(FD)မှ ရဲတပ်ဖွဲ့ အများအပြားနှင့် တခြား သော လက်နက်ကိုင် တပ်ဖွဲ့များက ဒီမိုကရေစီ အဆောက်အဦများကို တိုက်ခိုက် ဖျက်ဆီးနေသည်ကို အားပေးနေ သည်ဆိုသည့် သက်သေ အထောက်အထားများ ပေါ်ထွက်လာခဲ့ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။

ဘော်ဆိုနာရို ရွေးကောက်ပွဲတွင် ရှုံးနိမ့်ခဲ့ပြီးချိန်မှစ၍ ဘရာဇီးလ်မှ လက်နက်ကိုင် လုံခြုံရေး တပ်ဖွဲ့ဝင်များသည် ၎င်းတို့ စခန်းများအနီး ဘော်ဆိုနာရစ်စတာများ စခန်းချခြင်း၊ အာဏာသိမ်းရန် တောင်းဆိုနေခြင်းများကို မျက်ကွယ် ပြုထားခြင်းပင် ဖြစ်သည်။

တစ်ချို့သော ရဲအရာရှိများဆိုလျှင် အဖျက်အမှောင့် လုပ်ငန်း လုပ်ဆောင်နေသူများနှင့် ဓာတ်ပုံတွဲရိုက်ခြင်း၊ တစ်ချို့သော ရဲများက ပျော်မြူးနေခြင်းကိုလည်း မြင်တွေ့ခဲ့ရသည်။ ထို့ကြောင့် ဇန်နဝါရီ ၈ ရက်နေ့ ဖြစ်ရပ်များ အတွက် FD ၏ အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ဖြစ်သူက သမ္မတလူလာ၊ ဗဟိုတရားရုံးချုပ်ဥက္ကဋ္ဌနှင့် လွှတ်တော် ခေါင်းဆောင် တို့ကို လူသိရှင်ကြား တောင်းပန်ခဲ့သည်။

ထို့အပြင် ၎င်းသည် ဘော်ဆိုနာ ရစ်စတာများအပေါ် ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်များ၏ တုန့်ပြန်ပုံနှင့် ပတ်သက်၍ ဘော်ဆိုနာရို လက်ထက်တွင် ဥပဒေရေးရာဝန်ကြီးအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ပြီး လူလာ လက်ထက်တွင် လုံခြုံရေး အရာရှိ အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေသူ အန်ဒါဆန်တောရက်စ်ကိုလည်း ရာထူးမှ ထုတ်ပယ်ခဲ့သည်။

ယင်းက အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ရိုချာအနေဖြင့် ဘရာဇီးလ်၏ ဒီမိုကရက်တစ် အစိုးရအပေါ် သစ္စာရှိကြောင်း ပြသခြင်း ဖြစ်သော်လည်း ထိုအချက်က ၎င်း၏ ရာထူးတည်မြဲရေးနှင့် FD အရေး ကိစ္စများအပေါ် ဖက်ဒရယ်အစိုးရမှ ဝင်ရောက် စွက်ဖက် ဆောင်ရွက်ရေးတို့ကို တားဆီးနိုင်ခဲ့ခြင်းမရှိပေ။

ဗဟိုတရားရုံးက ၎င်းကို ရာထူးမှ ရက်ပေါင်း ၉၀ ဖယ်ရှားခဲ့ပြီး FD ၏ လုံခြုံရေးကို တာဝန်ယူရန် ဖက်ဒရယ် ကိုယ် စားလှယ် တစ်ဦးကိုလည်း သမ္မတလူလာက ခန့်အပ်ခဲ့သည်။

ထို့ကြောင့် လက်ရှိအချိန်တွင် အားလုံး သိချင်နေသည့် မေးခွန်းမှာ သမ္မတလူလာ အနေဖြင့် ငယ်ရွယ်သော အစိုးရ ၏ အနာဂတ်ကို သေချာစေရန်၊ နိုင်ငံ၏ ထိခိုက်မခံသော ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ကာကွယ်ရန်နှင့် နောင်တွင် ယခု ကဲ့သို့ မငြိမ်သက်မှုမျိုး မဖြစ်ရန် မည်သို့ ကိုင်တွယ်မည်လည်း ဆိုသည်ပင် ဖြစ်သည်။

သမ္မတသစ်အဖြစ် ဘော်ဆိုနာရိုက လက်ခံဖို့ ငြင်းခံနေရတဲ့ လူလာကိုတွေ့ရစဉ် (GETTY IMAGES)

ထိုအပိုင်းတွင် ဘော်ဆိုနာ ရစ်စတာများဘက်မှ အလျော့ပေးမည့် ပုံစံမျိုး ရှိမနေပေ။ ၎င်းတို့သည် ဇန်နဝါရီ ၈ ရက် ဖြစ်ရပ်များအပြီး နောက်နေ့များတွင်လည်း တာယာများကို မီးရှို့ခြင်း၊ ဆော်ပိုလိုရှိ ရှုပ်ထွေးသော လမ်းများကို ပိတ် ဆို့ခြင်း၊ တခြားပြည်နယ်များရှိ ရေနံချက် စက်ရုံများ၏ ဝင်ပေါက်များကို ပိတ်ဆို့ခြင်းများ လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။

ထို့ကြောင့် လူလာ အနေဖြင့် အာဏာသိမ်းရန် အကြံအစည်ကို လက်မခံသော လက်ယာယိမ်း ဒီမိုကရက်တစ် များဖြင့် ဆွေးနွေးမှုများ လုပ်ဆောင်သင့်သည်ဟု ဘရာဇီးလ်နိုင်ငံသား အများစုက ယုံကြည်ထားကြသည်။

လူလာ အစိုးရအနေဖြင့် ဒေသခံ အစိုးရများမှ စစ်တပ် အရာရှိများအထိ ဇန်နဝါရီ ၈ ရက် ဖြစ်ရပ်များတွင် ပါဝင် နေသူ အားလုံးကို ဖော်ထုတ် အရေးယူသွားမည်ဟု ပြောဆိုထားသည်။ လူလာသည် ယခင်က ဘော်ဆိုနာရိုနှင့် နီးကပ်သော ဆက်ဆံရေး ရှိခဲ့သည့် ဗဟိုလက်ယာယိမ်း ပါတီများထံမှ ထောက်ခံမှုများကို ရရှိအောင် စွမ်းဆောင်ခဲ့ ပြီး ဖြစ်သောကြောင့် လက်ယာယိမ်းနိုင်ငံရေး အင်အားစုများနှင့် ဆွေးနွေးပွဲများကိုလည်း မကြာခင် စတင်လာ ဖွယ်ရှိ နေသည်။

သို့သော် ထိုလုပ်ဆောင်မှုများသည် ပျက်စီးနေသော ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ပြင်ဆင်ရန်၊ ကွဲပြားနေသော ပြည်သူများ ကို ပြန်လည် ညီညွှတ်မှု ရှိစေရန် စွမ်းဆောင် နိုင်မည်လားဆိုသည်မှာ အချိန်က ဆုံးဖြတ်ပေး သွားမည်သာ ဖြစ် သည်။ လူလာ အစိုးရအနေဖြင့် ယခုကဲ့သို့ ရှုပ်ထွေးသော အခြေအနေများမှ ပို၍ခိုင်မာစွာ ရုန်းထွက်လာ နိုင်မည်ဟု ယုံကြည်နေသူများလည်း ရှိသည်။

မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ ဇန်နဝါရီ ၈ ရက် ဖြစ်စဉ်များတွင် ရွေးကောက်ခံ အစိုးရအပေါ် သစ္စာမဲ့ကြောင်း ပြသခဲ့သည့် ရဲတပ်ဖွဲ့၏ အနေအထားကိုတော့ လူလာ အစိုးရနှင့် ၎င်းတို့အပေါ် အကောင်းမြင်သူများ အနေဖြင့် မဖြစ်မနေ ထည့်သွင်း စဉ်းစားထားရမည် ဖြစ်သည်။

လက်ယာစွန်းများ၏ ဒီမိုကရေစီ နည်းလမ်းနှင့် ဆန့်ကျင်သော တိုက်ခိုက်မှုများ ရှိလာချိန်တွင် ဘရာဇီးလ်အနေဖြင့် လုံခြုံရေး တပ်ဖွဲ့ဝင်များအပေါ် မှီခို၍ မရနိုင်သည်ကို ထိုဖြစ်ရပ်များက သက်သေပြခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင် စစ်တပ်နှင့် တခြားသော လုံခြုံရေး အဖွဲ့အစည်းများအတွင်း လက်ယာစွန်း အတွေးအခေါ်များအပေါ် ထောက်ခံမှု မြင့်တက်လာခြင်းသည် အနာဂတ် ဘရာဇီးလ် နိုင်ငံ၏ ဒီမိုကရေစီစနစ်အတွက် ကြီးမားသော အန္တရာယ်အဖြစ် မလွဲမသွေ ကြုံလာရမည်လည်း ဖြစ်သည်။

ထို့ကြောင့် လူလာအစိုးရအနေဖြင့် မဖြစ်မနေ လုပ်ဆောင်ရမည်ဖြစ်သော တတိယတစ်ချက်မှာ နိုင်ငံ၏ အင်အား ကြီး လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့များအကြား သမ္မတဟောင်း၏ အယူအဆများ စိမ့်ဝင်နေခြင်းအပေါ် ချက်ချင်း ပြုပြင် ဆောင်ရွက်မှု လုပ်ဆောင်ရန်ပင် ဖြစ်သည်။

အနာဂတ် လူမှုရေးရာ မတည်ငြိမ်မှုများတွင် ဘရာဇီးလ်၏ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များကို ယုံကြည်၍ မရတော့ သည်မှာ အမှန်တရား တစ်ခုပင် ဖြစ်သည်။

ထို့ကြောင့် စစ်မှန်သော ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို လိုလားသူများအနေဖြင့် လုံခြုံရေးကို စိတ်ချရစေရန် ဒီမိုကရက်တစ် အဖွဲ့အစည်များကို တည်ငြိမ်မှု ရှိစေရန်အတွက် နည်းလမ်းသစ်များကို စုပေါင်းရှာဖွေရန် လိုအပ်လာပြီ ဖြစ်သည်။

Source: Aljazeera

Aljazeera သတင်းဌာနတွင် ဖော်ပြထားသော “Raphael Tsavkko Garcia ၏ What happened in Brazil was not a repeat of Jan 6 in the US” ဆောင်းပါးကို CNI သတင်းဌာနက သင်လျော်စွာ ဘာသာပြန်ဆို၍ ပြန်လည် ဖော်ပြလိုက်ပါသည်။